MULTIMEDIALNE MODUŁY TEMATYCZNE, czyli o roli kontekstów i głośnego czytania w procesie edukacyjnym

W ostatnim czasie wielu nauczycieli wyraża opinię, że obecny kanon lektur szkolnych jest anachroniczny. Niestety muszę zgodzić się z tym stanowiskiem, ponieważ także dostrzegam, że wiele utworów trudno jest dostosować do współczesności, a tym samym trudno zrozumieć ich treść młodym ludziom. Istotą tego tekstu nie jest jednak próba podjęcia  tematu stosowności kanonu lektur szkolnych, a znalezienia sposobu na to, co zrobić, by pomóc uczniom w zrozumieniu tych anachronicznych tekstów, jak zachęcić ich do czytania dzieł literackich, a nie ich streszczeń. Warto też zwrócić uwagę na to, co mówi podstawa programowa i co zawarte jest w wymaganiach egzaminacyjnych. W "Informatorze maturalnym" opublikowanym w 2021 roku czytamy: "Podstawa programowa dla szkoły ponadpodstawowej w zakresie kształcenia literackiego i kulturowego akcentuje chronologiczny układ treści, który pozwala na poznawanie utworów literackich w porządku historycznoliterackim, z uwzględnieniem różnorodnych kontekstów. Położono w niej przede wszystkim nacisk na czytanie utworów literackich, natomiast inne teksty kultury stanowią dopełnienie rozważań nad literaturą. Związane z nimi wymagania szczegółowe z obszaru Odbiór tekstów kultury dotyczą dwóch aspektów: umiejętności odczytania i wykorzystania tekstów kultury z różnych dziedzin sztuki oraz rozumienia tekstów nieliterackich". Wynika z tego jasno, że uczeń powinien znać nie tylko tekst literacki, ale też umieć dobrać do niego właściwy kontekst.

Tu pomóc mogą multimedialne moduły tematyczne (MMT). Jest to metoda nauczania polegająca na łączeniu głośno odczytanego (w całości lub w dużych fragmentach) tekstu literackiego np. z powiązanym z nim tematycznie filmem lub spektaklem teatralnym. W skład nauczania mogą wchodzić: epika, liryka, dramat, malarstwo, multimedia, a także kształcenie językowe. 

Zadaniem różnorodnych kontekstów jest aktualizacja i pogłębianie rozumienia literackiego utworu poznanego jako pierwszy i zestawianie go z powiązanymi z nim tematycznie kontekstami. Wspólne głośne czytanie z uczniami trudnych lektur pozwala im na zrozumienie dzieła, a tym samym na zapamiętanie jego treści i poznanie świata przedstawionego utworu. Warto też zastanowić się, co w oznacza pojęcie "trudna lektura"? Może to znaczyć, że jest trudna w odbiorze, trudna w zrozumieniu treści, np. ze względu na liczne opisy. Może być też trudna ze względu na deficyty ucznia, takie jak problemy z zapamiętywaniem, brak umiejętności czytania ze zrozumieniem, ograniczone postrzeganie. Nie ulega jednak wątpliwości, że trudno przyswoić i zapamiętać coś, czego się nie rozumie. 

Multimedialne moduły tematyczne mogą być konstruowane przez nauczyciela i uczniów z różnych tekstów, w zależności od potrzeb. Należy jednak pamiętać, że w metodzie tej ważniejsze jest czytanie niż omawianie problematyki, języka bohaterów, świata przedstawionego itp. Jak wiemy, podczas lekcji nie możemy przeznaczyć zbyt dużej ilości czasu na głośne czytanie utworów literackich, przeżywanie ich i rozmowę o nich, jednak w tej metodzie jest to niezwykle istotne. 

Zdalne nauczanie pokazało, że uczniowie mają problemy z koncentracją i skupieniem uwagi na dłuższym tekście. Długotrwałe, przymusowe spędzanie czasu przed komputerem nie sprzyja zatem jeszcze czytaniu lektur szkolnych, dlatego szczególnie te trudne, anachroniczne teksty warto czytać wspólnie. Dzięki temu uczniowie znacznie więcej zapamiętują i rozumieją. Dodatkowo taką formę pracy możemy wzbogacić o zadawanie pytań do tekstu przez uczniów. W ten sposób będziemy kształcić także umiejętność, która sprawia uczniom sporo problemów.

Jak ułatwić zatem uczniom zrozumienie trudnych lektur? Przede wszystkim stosować aktywizujące metody nauczania, wykorzystywać narzędzia TIK atrakcyjne dla ucznia, stosować szeroko rozumianą wizualizację, pomagać odkrywać literaturę i doświadczać jej, pozwalać na oddanie uczuć, emocji, które towarzyszą lekturze konkretnego utworu (w tym negatywnych) i wreszcie wspólnie czytać utwór, zgodnie z zasadą MMT. Jak to zorganizować? Możemy czytać w trakcie lekcji w klasie lub na świeżym powietrzu, na długiej przerwie po fragmencie, zorganizować wieczorne czytanie lub online. 

Kilka dni temu na zaproszenie Pani Doktor Małgorzaty Gajak-Toczek z Uniwersytetu Łódzkiego miałam okazję opowiedzieć studentom Wydziału Filologicznego oraz zaproszonym nauczycielom z Łodzi o moich sposobach pracy z tekstem literackim na lekcjach języka polskiego. To właśnie tu po raz pierwszy opowiadałam na czym polegają multimedialne moduły tematyczne, pokazując jednocześnie jak ważną rolę w odczytaniu dzieła pełnią konteksty i nawiązania.

 

Na koniec warto dodać, że MMT możemy łączyć z różnymi metodami, technikami i strategiami edukacyjnymi. Poniżej kilka pomysłów, których opis znajdziecie na blogu:

• Lego Logos
  
• przekład intersemiotyczny - "Deszcz jesienny", "Pan Tadeusz"
• Minecraft
• Komiks do lektury
• Lektura w pudełku i rekwizyt
  
• Piosenka
  
• Lektura przez dziurkę od klucza
  
• Drama i teatr

Inspiracji, jak widać, jest wiele. Najważniejsze jednak, by każdorazowo pamiętać o słowach Alberta Einsteina: "Nauka w szkołach powinna być prowadzona w taki sposób, aby uczniowie uważali ją za cenny dar, a nie za ciężki obowiązek."

                                                                                                Agata Karolczyk-Kozyra

                                                                                               Kreatywny polonista

Bibliografia:

Elżbieta Kotarba, Multimedialny moduł tematyczny (MMT), czyli o głośnym czytaniu jako aksjologicznej edukacji na lekcjach polskiego w szkole średniej, dostępny [online] https://www.researchgate.net/publication/349498459_Multimedialny_modul_tematyczny_MMT_czyli_o_glosnym_czytaniu_jako_aksjologicznej_edukacji_na_lekcjach_polskiego_w_szkole_sredniej