SIŁA MYŚLENIA WIZUALNEGO

    Od pewnego czasu jestem zafascynowana myśleniem wizualnym, dlatego chętnie wykorzystuję je podczas moich lekcji. Rysuję uczniom karty pracy, które następnie kseruję i wspólnie na nich pracujemy. Drugą formą jest samodzielne tworzenie "rysnotek" przez moich uczniów. Nie jestem wybitnie uzdolniona plastycznie, jednak nie zdolności są tu najważniejsze. Po dwóch latach wykorzystywania "myślografii" w swojej pracy zauważam, że młodzież nie tylko chętnie pracuje taką metodą, ale również dzięki niej dużo zapamiętuje.

    Termin „myślenie wizualne” został wprowadzony przez dr Roberta Horna, według którego wzajemna zależność słów i obrazów poszerza język oraz pozwala na szerszy zakres myślenia. Człowiek współczesny myśli obrazami, dlatego wszystko, co łączy się z przekładaniem świata na obraz, ułatwia odbiór rzeczywistości.

    Dlaczego myślenie wizualne jest tak istotne, na czym polega jego tytułowa siła? Rysowanie, korzystnie wpływa na nasz rozwój. Pomaga usystematyzować wiedzę, pomysły, plany, czy myśli. Notowanie obrazami ponadto poprawia koncentrację, umiejętność uczenia się i zapamiętywania nowych informacji. Niejednokrotnie, prowadząc lekcję, zauważyliśmy, że gdy dużo mówimy, nie trafiamy do wszystkich. Nie pomaga zmiana tonu głosu, nie pomagają gesty. Jednak im więcej mamy do przekazania, tym trudniejsza wydaje się komunikacja między nauczycielem a uczniami. Uczniowie z ostatnich ławek ze znudzeniem i zniecierpliwieniem patrzą na zegarek, z utęsknieniem oczekują dzwonka. Już dawno temat lekcji przestał ich interesować, a my odbieramy to jako kolejną porażkę. Któż z nas nie chciałby, żeby uczniowie wychodzili po lekcji ze świadomością, że był to czas spędzony ciekawie i z korzyścią? Już dawno specjaliści od metodyki stwierdzili, że sama forma werbalna nie jest wystarczająco dobra do przekazywania wiedzy, ponieważ ludzki mózg przyswaja wówczas tylko jej część. Zmienia się to jednak, gdy do przekazywanej wiedzy dołączymy obraz.

    Psycholog Anna Kędzierska uważa, że „rysowanie to żadna infantylność, ale umiejętność posługiwania się językiem, który jest ponadnarodowy.” Rysowanie notatek ma również charakter polisensoryczny, czyli jest procesem opierającym się na odbieraniu bodźców zmysłowych, docierających ze świata zewnętrznego. Sporządzając tak zwaną „rysnotkę”, angażujemy z reguły trzy zmysły – słuch, dotyk i wzrok. Warto tu zatem podkreślić, że system sensoryczny odzwierciedla sposób, w jaki postrzegamy świat, jak się zachowujemy, a przede wszystkim jak się uczymy. Rysowanie angażuje nas także w proces przetwarzania informacji, bowiem zastanawiamy się „co” i „jak” narysować, w jaki sposób zaznaczyć najważniejsze treści, jakich kolorów użyć. Skupiamy się więc na tym, co robimy. Taki sposób różni się od automatycznego notowania, o którym zapominamy od razu po zapisaniu. I wreszcie, rysowanie pomaga nam w wyzwalaniu i uruchamianiu tak zwanych neuronów lustrzanych. Oznacza to, że rysując osobę szczęśliwą, w tym momencie też się tacy czujemy. Ponadto badania naukowe potwierdzają, że nawet wykonywanie prostych rysunków, (np. takich jak podczas rozmowy telefonicznej) poprawia koncentrację oraz umiejętność uczenia się i zapamiętywania nowych informacji. 

    Zdaniem Gosi Zimniak, ilustratorki i projektantki infografik, myślenie wizualne spełnia także wiele funkcji, jednak najważniejszą z nich jest tworzenie efektywnego przekazu. Można zatem stwierdzić, że rysowanie notatek to jedna z ciekawszych współczesnych aktywizujących metod nauczania. Stosując ją podczas lekcji, nauczyciel:

• pobudza kreatywność uczniów – uczeń łatwiej rozwiązuje problemy i otwiera się na nowe doświadczenia, gdy angażuje wyobraźnię;
• tworzy bardziej zrozumiały przekaz – rysunek wyjaśnia, ułatwia zrozumienie, ponieważ obraz szybciej i łatwiej do nas trafia niż słowo pisane; za pomocą rysunku można pokazać zależności, np. to co ważniejsze jest większe, co mniej ważne napisane jest innym rodzajem pisma, etc.;
• uatrakcyjnia swój przekaz – wzmacnia tym samym zainteresowanie odbiorców; uczniowie chętnie oglądają rysunki wykonane przez innych, dlatego też lepiej reagują na odręczne rysunki niż na dopracowane prezentacje;
• wzbogaca swoje działania o element zabawy – uczeń, rysując notatkę, kojarzy to z działaniem przyjemnym, ponieważ rysowanie to przyjemność przywołująca z pamięci okres dzieciństwa;
• utrzymuje skupienie i koncentrację uczniów – podczas rysowania słuchacze koncentrują uwagę na przekazywanych treściach, utrzymują skupienie, dzięki czemu łatwiej zapamiętują przekazaną wiedzę;

Nasuwa się zatem pytanie, w jaki sposób stosować myślenie wizualne w praktyce, podczas lekcji. Specjaliści w tej dziedzinie sugerują:

• tworzenie rysunkowych map myśli
• wykonywanie notatek wizualnych polegających na zastępowaniu fragmentów tekstu rysunkami i ikonami
• stosowanie różnych form graficznych takich jak:

-         strzałek i łączników ukazujących zależności

-         ramek podkreślających najważniejsze informacje

-         punktorów do wyliczania

-         rysunków ludzi ukazujących najprostsze emocje

-         chmurek do cytowania

-         wykresów ukazujących ilości i zależności

-         kolorów podkreślających to, co najważniejsze

• rysowanie podczas wystąpień i prezentacji w celu przyciągnięcia uwagi.

Podsumowując, można stwierdzić, że najważniejszy cel rysowania to tworzenie za pomocą rysunku efektywnego przekazu. Nie istotne są umiejętności rysującego, liczy się forma. Myślenie wizualne działa, ponieważ obraz to metafora, która rozszerza pole percepcji świata. Wzrok natomiast to zmysł wiodący, uzupełniany tylko przez słuch. Połączenie słowa z rysunkiem jest zgodne z teorią z zakresu psychologii poznawczej, a dokładniej z tzw. koncepcją podwójnego kodowania, w myśl której człowiek koduje informacje dwoma niezależnymi kanałami – werbalnym i wizualnym. Wynika z tego jednoznacznie, że słowo połączone z rysunkiem dotrze do nas szybciej niż tylko słowo przeczytane lub usłyszane.

                                                                                                      Agata Karolczyk-Kozyra

Pozycje polecane:

1. Barasiński Grzegorz, Kaligrafia, Wyd. I, Kraków 2017.
2. Buzan Tony, Buzan Barry, Mapy twoich myśli, Wyd. 3, Łódź 2017.
3. Jóźwik Karolina, Myślenie wizualne 2.0 Skuteczna komunikacja, Warszawa 2017.
4. Jóźwik Karolina, Zwoliński Szymon, Myślenie wizualne w biznesie Ty też potrafisz rysować, Warszawa 2016.
5. Roam Dan, Narysuj swoje myśli. Jak skutecznie prezentować i sprzedawać pomysły na kartce papieru, Wyd. II, Warszawa 2016.

Zalecane strony internetowe:

1. Strona Gosi Zimniak http://gosiazimniak.pl/
2. Strona Douga Neilla http://www.verbaltovisual.com/
3. Profile na Facebooku: MYŚLOGRAFIA; Myślografia/Sketchnoting w szkole;