Metoda PQ4R, czyli jak uczyć czytania ze zrozumieniem

Po trzytygodniowej przerwie wracam do Was. Szukając pomysłu na nowy wpis, zastanawiałam się, czy powinnam się odnieść do strajku nauczycieli. Postanowiłam jednak nie pisać na ten temat, stąd moje trzytygodniowe milczenie. Nie chcę, by na moim blogu pojawiła się dyskusja, czy strajk był słuszny, czy nie. Chcę wyciszać negatywne emocje, a nie je rozbudzać. Myślę, że za dużo przykrych słów padło zarówno pod adresem strajkujących, jak i niestrajkujących. Wielu z nas podcięto skrzydła, dlatego należy poszukać nowych i rozbudzić swoją kreatywność, bo tego oczekują od nas nasi uczniowie. Utwierdziły mnie w tym słowa moich maturzystów, którzy kończąc dwa dni temu szkołę, dziękowali mi za to, że „rozbudzałam ich kreatywność i uczyłam myślenia”.

Zatem do dzieła! Dzisiejszym wpisem rozpoczynam cykl tematów poświęconych różnym technikom nauczania oraz sposobom wykorzystywania ich podczas lekcji, nie tylko języka polskiego. Tematyka ta wpisuje się w bardzo istotną kwestię KOMPETENCJI KLUCZOWYCH, bowiem zgodnie z polityką oświatową państwa uczeń powinien umieć się uczyć. Istotne jest więc, by nauczyciel nie tylko przekazywał wiedzę, robił to w ciekawy sposób, ale też, by uczył jak należy się uczyć. Z własnego doświadczenia wiem, że przełomem w tym zakresie jest klasa czwarta szkoły podstawowej. Dziecko, które kończy klasę trzecią nagle zostaje zarzucone ilością przedmiotów, materiału i jeśli wówczas nie pokaże mu się, w jaki sposób należy przyswajać wiedzę, to z góry skazane jest na porażkę. I tu olbrzymia rola zarówno nauczycieli, jak i rodziców. Ale to już inna kwestia...

Przechodząc do meritum chciałabym Wam dziś zaprezentować jedną z technik efektywnego czytania, zwaną Metodą PQ4R. Warto nią pracować ze starszymi uczniami szkoły podstawowej oraz z uczniami szkoły ponadpodstawowej. Dzięki niej rozwijane są umiejętności czytania ze zrozumieniem, ale też przetwarzania i przyswajania tekstu. W połączeniu z nauką w parach metoda ta może przynieść bardzo wiele korzyści. Czytanie ze zrozumieniem, jak ogólnie wiadomo, sprawia uczniom wiele trudności, dlatego należy go uczyć różnymi sposobami.

Metoda PQ4R jest szczególnie skuteczna w sytuacjach, w których chcemy przyswoić wszystkie informacje zawarte w tekście, a nie tylko go przeczytać. Warto wykorzystać ją na przykład wprowadzając w szkole ponadpodstawowej nową epokę. Dzięki tej technice uczniowie nie tylko zrozumieją materiał, ale też zapamiętają go na dłużej lub uporządkują swoją wiedzę. Skrót PQ4R określa sześć etapów działania:

1. Preview – PRZEJRZENIE
2. Questions – STAWIANIE PYTAŃ
3. Read – CZYTANIE
4. Reflect – REFLEKSJA
5. Recite – RECYTOWANIE
6. Review - PODSUMOWANIE

Lekcja przeprowadzona metodą PQ4R w oparciu o dowolny tekst naukowy lub popularnonaukowy z podręcznika do języka polskiego do szkoły ponadpodstawowej.

1. PRZEJRZENIE

Prosimy uczniów, by pobieżnie przejrzeli tekst z podręcznika i zorientowali się w poruszanej tematyce. Ich zadaniem jest, by już na etapie czytania podzielili tekst na kilka partii i zaznaczyli w nim najważniejsze zagadnienia. Następnie każdą partię opracowują w następujący sposób:

-         sporządzają notatkę wizualną (rysnotkę, grafikę, diagram, etc.)

-         wyjaśniają koledze z ławki, jakie informacje zawiera grafika

2. STAWIANIE PYTAŃ

Do poszczególnych fragmentów tekstu uczniowie samodzielnie formułują odpowiednie pytania, porządkując w ten sposób nowe informacje. Warto podpowiedzieć uczniom, że jeżeli w tekście znajdują się śródtytuły, to mogą być one pomocne w tworzeniu pytań. Należy też zaznaczyć, że wszystkie pytania powinny mieć charakter pytań otwartych – od ogółu do szczegółu.

3. CZYTANIE

Uczniowie czytają tekst ponownie. Tym razem jest to czytanie uważne, szczegółowe. Przy okazji próbują odpowiadać na postawione przez siebie pytania. Następnie mogą ponownie pracować w parach, udzielając odpowiedzi na pytania przygotowane przez kolegę.

4. REFLEKSJA

Podczas tej fazy uczniowie otrzymują chwilę na własną refleksję. Prosimy, by zastanowili się nad własnymi przykładami, podzielili przemyśleniami i rozwiali wątpliwości. Często  tu także okazuje się, że do tekstu można zadać nowe pytania, które warto wówczas zanotować.

5. RECYTOWANIE

Po zakończeniu dotychczasowej pracy uczniowie w czteroosobowych zespołach dzielą się zdobytą wiedzą. Własnymi słowami przedstawiają to, co wyczytali z tekstu. Dzięki temu są w stanie wykryć ewentualne braki lub korzystając z przekazu kolegów zapamiętać to, z czym mieli największe problemy.

6. PODSUMOWANIE

W podsumowaniu uczniowie jeszcze raz przeglądają tekst oraz zgromadzony materiał. Te wielokrotne powtórki sprawią, że nowy materiał dobrze się utrwali w pamięci.

Inny pomysł na wykorzystanie metody PQ4R podczas lekcji to praca z przykładowym tekstem z arkusza maturalnego.

Rozdajemy uczniom tekst, który zawarty jest w arkuszu maturalnym w części I „Czytanie ze zrozumieniem”. Uczniowie pracują metodą PQ4R. Na koniec rozdajemy uczniom polecenia do tekstu z arkusza i prosimy o ich rozwiązanie. Szybko okaże się, że dobra znajomość tekstu zaprocentuje prawidłowymi odpowiedziami.

A co Wy sądzicie na temat tej metody? Jakie są Wasze pomysły na jej wykorzystanie? Podzielcie się swoimi refleksjami w komentarzach. Zachęcam także do lektury wpisu na temat metody Close reading oraz sposobu tworzenia streszczenia logicznego.

                                                                                                Agata Karolczyk-Kozyra

Inspiracja:

Techniki uczenia się. Jak efektywnie przyswajać wiedzę., Wydawnictwo REA-SJ, Łódź 2016

Zdjęcia z Internetu