KARTY DIXIT NA LEKCJACH JĘZYKA POLSKIEGO

„Obraz wart jest tysiąca słów”

Ostatni wpis poświęcony był rozgrzewce i jej roli. Wspomniałam w nim także o kartach Dixit, o których dziś chciałabym napisać nieco więcej. Mimo tego, że karty dostępne są na polskim rynku od kilku lat, nauczyciele często pytają na czym polega gra i w jaki sposób można  ją wykorzystać podczas lekcji języka polskiego. Poniżej kilka propozycji.

Metodycy od lat zwracają uwagę na konieczność stosowania aktywizujących metod nauczania podczas lekcji. Podkreślają, że ich główna zaleta to uczenie twórczego rozwiązywania problemów oraz kreatywnego myślenia. Ponadto ich zastosowanie ułatwia przekazywanie wiedzy w ciekawy sposób, rozbudza zainteresowania uczniów, umożliwia zdobywanie nowych doświadczeń, często także interpersonalnych.

Jednym ze sposobów aktywnego nauczania jest wykorzystywanie różnorodnych gier edukacyjnych, które łączą elementy zabawy i nauki, a przede wszystkim w atrakcyjny sposób uzupełniają treści merytoryczne. Dzięki nim w łatwy sposób można sprawdzić także umiejętność stosowania zdobytych wiadomości w praktyce. Dodatkową zaletą używania gier dydaktycznych jest możliwość regulowania stopnia trudności, co pozwala na ich stosowanie zarówno z uczniami bardziej, jak i mniej zdolnymi.

Od kilku lat na polskim rynku zauważyć można wzrost zainteresowania grami karcianymi i planszowymi, które mogą być także ciekawym urozmaiceniem zajęć edukacyjnych. Warto się zatem zastanowić, jakie są korzyści z grania w planszówki i na czym polega ich fenomen. Jedna z teorii głosi, że współczesny człowiek jest znudzony i przesycony życiem on-line, nowoczesnymi technologiami i kontaktami wirtualnymi. Szuka zatem innej formy rozrywki, odchodząc od ekranu komputera i odkładając smartfona. W grach planszowych dostrzega szansę na możliwość budowania trwałych relacji i przyjemniejszą formę spędzania czasu z rodziną lub znajomymi. Bardzo łatwo można więć zauważyć, że gry planszowe niosą wiele korzyści. Oprócz tego, że są formą rozrywki, umilającą czas wolny, dają znacznie więcej, przede wszystkim to wysiłek intelektualny, angażujący i w znacznym stopniu pobudzający ludzki umysł do myślenia. Ponadto to sposób na poszerzenie swojej wiedzy i umiejętności, takich jak obserwacja, strategiczne i logiczne myślenie, planowanie, rozwiązywanie problemów. Grając, człowiek rozwija swoją wyobraźnię, uczy się przegrywać, a także nawiązuje relacje z innymi, czyli socjalizuje się.

„Obraz wart jest tysiąca słów” to hasło promujące grę DIXIT. Jej nazwa zaczerpnięta została z języka łacińskiego i oznacza „on powiedział / ona powiedziała”, zatem gra wbrew pozorom opiera się zarówno na słowie, jak i na obrazie. Równie ważne są jednak też skojarzenia, bowiem w każdej z tur jeden z graczy staje się bajarzem, narratorem. Wybiera jedną ze swoich kart i mówi słowo, zdanie, które do niej nawiązuje. Pozostali gracze wybierają jedną z własnych kart, która najlepiej pasuje do zdania bajarza. Następnie wszystkie wybrane karty są mieszane i zadaniem pozostałych graczy jest odgadnięcie, która z nich należała do narratora. To podstawowe zasady. Karty DIXIT mogą jednak inspirować do innego ich wykorzystania. Warto dodać, że dotychczas wydane zostały one zarówno w zestawie z planszą, jak i oddzielnie. W każdym opakowaniu znajdziemy ponad osiemdziesiąt obrazków, które możemy wykorzystać podczas lekcji języka polskiego.

Wszystkie karty są niejednoznaczne, tajemnicze, często abstrakcyjne, a nawet mroczne, surrealistyczne, ale wzbudzają zainteresowanie uczniów, stanowią odskocznię od standardowych i klasycznych obrazów oraz mają spory potencjał, który można bardzo kreatywnie wykorzystać. Pomysłów oczywiście jest wiele, w zależności od etapu edukacyjnego. Pracuję w gimnazjum oraz w szkole ponadpodstawowej, dlatego zaprezentuję moje sposoby wykorzystywania kart na lekcjach języka polskiego. Korzystam z kart „Wspomnienia”, „Marzenia” oraz „Odyseja” i klasyczny „DIXIT”. Oto niektóre z moich pomysłów.

W gimnazjum (lub szkole podstawowej) karty najczęściej mogą być bazą wyjściową do ćwiczenia umiejętności pisania opowiadania. Uczniowie losują trzy dowolne karty, na podstawie których tworzą historię na dany temat. Odwołują się do skojarzeń oraz stymulują w ten sposób swoją wyobraźnię i kreatywność. Chcąc stworzyć ciekawe opowiadanie, muszą myśleć, w jaki sposób można połączyć wylosowane karty. Ilustracje wpływają zatem na rozwój umiejętności formułowania wypowiedzi, do czego przyczynia się ich abstrakcyjny charakter. Podobne zadanie możemy zlecić do wykonania w dwuosobowym zespole. Dzięki takiej formie pracy, młodzież dodatkowo staje się bardziej otwarta i odważniej się wypowiada. Taka współpraca uczy dyskutowania i argumentowania, pokazuje, że każdy może myśleć w zupełnie inny sposób, należy jednak to uszanować i znaleźć porozumienie. Co więcej, można czerpać z tego obopólne korzyści. Widać tu, że wykorzystanie kart DIXIT podczas lekcji pełni także funkcję wychowawczą, ponieważ uczy szacunku dla odmiennych poglądów kolegów i koleżanek. Pokazuje, że bez względu na to jak dziwne są czyjeś skojarzenia, ma on prawo je wypowiedzieć i nie zostać skrytykowanym.

Kolejną formą pracy może być podział klasy na mniejsze grupy tak, aby w każdej były maksymalnie cztery osoby. Każdy uczeń otrzymuje 3 karty tematycznie związane z omawianą lekturą. Wybiera z nich jedną. Pierwsza osoba kładzie swoją kartę na stole przed pozostałymi, mówiąc przy tym, w jaki sposób karta ta według niego kojarzy się z lekturą. Pozostałe osoby widzą wyłożoną kartę. Następnie kolejna osoba musi rozwinąć myśl osoby poprzedniej – do karty leżącej na stole oraz wyłożyć jeden obrazek, wybrany ze swoich, do którego ułoży kolejne skojarzenie. Uczniowie, spisując przygotowaną historię, jednocześnie utrwalają treść lektury. Na koniec wszystkie zespoły przedstawiają efekty swojej pracy.

Następnym pomysłem na wykorzystanie kart może być lekcja gramatyki, podczas której ćwiczymy rodzaje zdań współrzędnie lub podrzędnie złożonych. Po zapoznaniu uczniów z teorią, przechodzimy do praktyki. Rozdajemy im po jednej karcie, a nstępnie na jej podstawie prosimy o ułożenie zdania pojedynczego. Staje się ono podstawą do dalszej pracy, ponieważ uczeń musi je rozwinąć w zależności od rodzaju zdań, które w danym momencie omawiamy. Możemy nakazać przetworzyć to samo wypowiedzenie w różne typy zdań złożonych. Możliwości jest wiele, liczy się tu także nasza kreatywność.

Zgodnie z założeniami podstawy programowej dla III etapu edukacyjnego oraz nowej podstawy programowej dla szkoły podstawowej uczeń tworzy spójny i zróżnicowany stylistycznie i funkcjonalnie opis dzieł sztuki. W celu kształcenia tej umiejętności można również wykorzystać karty DIXIT. Po przypomnieniu zasad tworzenia opisu obrazu, rozdajemy uczniom po jednej karcie, którą nakazujemy opisać.W ten sposób doskonalą oni sprawność analizy i interpretacji tekstów kultury, a ich praca jest bardziej świadoma i samodzielna. Jednocześnie uczniowie opisują własne odczucia, które budzi w nich obraz. Taki rodzaj tekstu kultury różni się od dzieła klasycznego i znanego, co sprawia, że uczniowie muszą myśleć kreatywnie, by móc dokonać jego opisu.

Inne formy pracy z kartami DIXIT można zastosować na lekcjach języka polskiego w szkole ponadpodstawowej. Jedną z nich jest interpretacja obrazu, którą warto wykorzystać przy omawianiu lektury. Obraz staje się wtedy pretekstem do rozważań na temat tekstu literackiego, uruchamia wyobraźnię i budzi skojarzenia. Jednocześnie pozwala kształcić umiejętność interpretowania tekstu kultury, przygotowując do ustnej części egzaminu maturalnego z języka polskiego. Przykładem może być lekcja na temat „Dziadów” cz. III Adama Mickiewicza, przeprowadzona w klasie drugiej liceum. Młodzież otrzymała po jednej karcie z zestawu „DIXIT Marzenia”. Według mnie są to najbardziej abstrakcyjne i surrealistyczne karty, dlatego wymagają od uczniów intensywnego myślenia. Po rozdaniu kart i przypomnieniu wszystkich scen wizyjnych dramatu, podałam przykładowy temat wypowiedzi ustnej „Sny, marzenia, widzenia senne oraz ich rola w tekstach kultury. Omów zagadnienie na podstawie podanego obrazu, wybranej sceny z „Dziadów” części III oraz innego tekstu literackiego”. Następnie poprosiłam uczniów, by sporządzili konspekt wypowiedzi oraz przygotowali się do jej wygłoszenia. Uczniowie otrzymali różne karty, dlatego musieli zastanowić się nad właściwym doborem scen z utworu. Każdy też pracował samodzielnie, co zaangażowało do działania wszystkich. Dzięki zadaniu powtórzyli treść dzieła i utrwalili znaczenie i rolę scen wizyjnych w nim zawartych. Na koniec młodzież przedstawiła efekty swojej pracy, ćwicząc wypowiedź ustną, w tym umiejętność precyzyjnego formułowania i wyrażania myśli. Podobną lekcję można przeprowadzić w kontekście „Wesela” Stanisława Wyspiańskiego.

Kolejny przykład lekcji z wykorzystaniem kart to lekcja powtórzeniowa. Tego typu zajęcia przeprowadziłam również w klasie drugiej, utrwalając główne motywy, idee i zagadnienia romantyzmu. Spośród kart „DIXIT Marzenia” oraz „DIXIT Odyseja” wybrałam zestaw nawiązujący do motywów romantycznych. Rozdałam uczniom po jednej karcie i poprosiłam, by zastanowili się, jakie skojarzenia nasuwają im się z omawianym tematem. Potwierdzeniem właściwego skojarzenia miał być odpowiednio dobrany tekst literacki, w którym dany motyw się pojawił. Wykorzystując metodę Mind Mapping, wspólnie stworzyliśmy mapę myśli, przedstawiającą główne hasła i zagadnienia romantyzmu. Młodzież wykazała się dużą kreatywnością, łącząc surrealistyczne karty z poznanymi motywami. Dzięki temu w odmienny sposób udało się powtórzyć najważniejsze założenia i teksty epoki.Warto dodać też, że przy okazji wszyscy uczniowie zostali zaktywizowani do udziału w lekcji, dodatkowo przypomnieli sobie zasady sporządzania map pamięci, których celem jest zwiększenie efektywności pracy i zapamiętywania oraz ułatwienie nauki.Umiejętność tworzenia i korzystania z map pamięci ma na celu przyspieszenie pracy i lepszy efekt zapamiętania, dlatego do tworzenia mind map używa się rysunków i krótkich haseł. Mapa powinna być przejrzysta, czytelna, kolorowa, zwracająca uwagę na najważniejsze zagadnienia. Młodzież, przyzwyczajona do pracy metodą sketchnotingu, z łatwością stworzyła „romantyczną” mapę pamięci.

Ostatnim pomysłem, który chciałabym zaprezentować, jest wykorzystanie metody „pytania do obrazka”. Rozdajemy uczniom karty o niejednoznacznej, zagadkowej treści i prosimy, by ułożyli do nich jak największą ilość pytań. Nie sugerujemy o jaki rodzaj pytań nam chodzi, „dajemy wolną rękę”. Następnie prosimy o policzenie pytań faktograficznych (pytania typu: kto?, co?, gdzie?, kiedy?, jak?), pytań genetycznych (dlaczego?, dlaczego nie?, czemu?), pytań hipotetycznych i spekulatywnych (co jeśli?, co będzie dalej?, co się stanie gdy?, dokąd zmierza?). Podsumowując, zwracamy uwagę na pytania zamknięte oraz pokazujemy, że ważniejsza jest umiejętność zadawania pytań hipotetycznych i spekulatywnych niż faktograficznych. Możemy także poprosić uczniów, by na koniec ułożyli do swoich kart wyłącznie pytania tego typu.

To tylko niektóre przykłady wykorzystywania kart DIXIT na lekcjach języka polskiego. Śmiało jednak warto także skorzystać z powyższych pomysłów podczas lekcji języków obcych. Nawiązując do hasła promującego grę „Obraz wart jest tysiąca słów”, można stwierdzić, że obrazy poruszają emocje i wywołują skojarzenia, które uczą kreatywnego i logicznego myślenia oraz zrozumienia ze strony innych. Częsty kontakt z kartami podczas lekcji niewątpliwie przyczyni się więc do rozwijania uczniowskiej wyobraźni i kształcenia wielu umiejętności zarówno polonistycznych, jak i pedagogicznych. Korzystnie wpłynie także na społeczno-psychologiczny rozwój młodych ludzi. Na koniec warto jeszcze podkreślić, że nie sposób wyobrazić sobie dzisiaj lekcji bez wykorzystania aktywnych i nowoczesnych metod nauczania, które angażują uczniów nie tylko umysłowo, ale także emocjonalnie. Taki dobór metod prawidłowo wpływa na rozwój uczniów, bowiem angażuje w procesy dydaktyczne trzy najważniejsze sfery: poznawczą, emocjonalną i psychomotoryczną.                                                                                                                                                              Agata Karolczyk-Kozyra

    

 Źródła i inspiracje:

1.   http://polskinaczasie.pl/dixitmania-na-lekcjach-jezyka-obcego/ 

2. https://www.edunews.pl/narzedzia-i-projekty/narzedzia-edukacyjne/4045-dixit-w-edukacji-szkolnej

3. http://neuroteaching.blogspot.com/2017/04/dixit-na-lekcjach-jezyka-obcego-i-nie.html