GŁOS ROZSĄDKU, czyli zmiany w kanonie lektur szkolnych - MATURA 2023

Wraz ze zbliżającym się początkiem roku szkolnego znów szykują się zmiany w podstawie programowej. Chyba coraz mniej nas to już dziwi, jednak niezmiennie wprowadza zamieszanie oraz prowokuje niepotrzebne dyskusje. 

Większość polonistów i polonistek krytykuje dobór tekstów w nowym kanonie lektur szkolnych (mam tu na myśli podstawę programową do czteroletniego liceum). Głównie zarzucamy temu spisowi anachronizm i zbyt dużą ilość tekstów. I to wszystko się zgadza, bo mamy świadomość, że większość dzieł nie tylko "nie zachwyca" młodego czytelnika, ale też jest trudna dla niego w odbiorze ze względu na język, bądź zupełnie odbiega od rzeczywistości, w której przyszło mu żyć. A my, nauczyciele, w tym wszystkim musimy jeszcze stanąć na wysokości zadania i chociażby spróbować zaciekawić, by nie być niczym Profesor Bladaczka mówiący "Słowacki wielkim poetą był."

Kilka dni temu Minister Edukacji i Nauki podpisał rozporządzenie wprowadzające zmiany w kanonie lektur. Wszystkie zmiany zostały opisane szczegółowo na stronie ministerstwa i można o nich przeczytać tutaj. Oczywiście nie uwzględniają one dotychczasowych sugestii polonistów, by ograniczyć ilość tekstów do omówienia, a skupiają się na wymianie dotychczasowych na inne lub dodaniu nowych pozycji. I to właśnie ta wymiana wzbudza najwięcej kontrowersji. Gdy tylko lista zmian została opublikowana wraz z informacją, że wchodzą one w życie z dniem 01 września 2021 roku, w sieci aż zawrzało od negatywnych komentarzy nauczycieli. Absolutnie nie dziwi mnie ten fakt, jednak myślę sobie, że zupełnie niepotrzebnie... 

Na kilka dni przed nowym rokiem szkolnym te negatywne emocje, bowiem nie są nam potrzebne... Nie nakręcajmy się zatem wzajemnie i nie traćmy energii na to, na co nie mamy wpływu... Skupmy się na tym, na co ten wpływ mamy... Należy bowiem jasno podkreślić, że dokonane zmiany pojawiają się głównie w obszarze  lektur uzupełniających, czyli tych, które WYBIERA SAM NAUCZYCIEL. Nikt nam przecież nagle nie narzuca, że mamy dokonać wyboru wyłącznie spośród tych lektur. Decydujmy się więc na te, które uważamy, że promują właściwe wartości, mogą być bardziej zrozumiałe dla ucznia, a tym samym zachęcają go do czytania. Przede wszystkim wybierajmy jednak te, które rozwijają kreatywność oraz uczą twórczego i krytycznego myślenia. Tylko w taki sposób będziemy kształtować świadome społeczeństwo.

Mam wrażenie, że gdy tylko pojawiają się nowe przepisy, to mamy tendencję do czarnowidztwa, krytykanctwa i negatywizmu. A może dla odmiany postarajmy się zauważyć też jakieś pozytywy. Dla mnie osobiście jednym z nich jest dodanie w liceum na poziomie rozszerzonym "Władcy Pierścieni" J. R.R. Tolkiena. Uważam, że to wyjątkowe dzieło, które uczy wrażliwości, doceniania małych rzeczy, szacunku do starszych i wielu, wielu innych wartości, które odznaczają się uniwersalizmem. Jestem przekonana, że znajdą się poloniści, którzy podzielą tu moje stanowisko. Zatem, zamiast tracić energię na narzekanie, spożytkujmy ją na przemyślany dobór tekstów.

                                                                           Agata Karolczyk-Kozyra

                                                                             Kreatywny polonista

Poniżej kompletna lista zmian na wszystkich etapach kształcenia.

Typ szkoły	Lektury usunięte	Nowe pozycje na listach	Przeniesienia
Szkoła podstawowa: klasy I–III	1)     Alina Centkiewiczowa i Czesław Centkiewicz, Zaczarowana zagroda; 2)     Mira Jaworczakowa, Oto jest Kasia; 3)     Leszek Kołakowski, Kto z was chciałby rozweselić pechowego nosorożca?; 4)     Marcin Pałasz, Sposób na Elfa	1)     Dorota Gellner, Wścibscy; 2)     Julita Grodek, Mania, dziewczyna inna niż wszystkie. Opowieść o Marii Skłodowskiej-Curie; 3)     Tom Justyniarski, Psie troski, czyli o wielkiej przyjaźni na cztery łapy i dwa serca; 4)     Piotr Kordyasz, Lolek. Opowiadania o dzieciństwie Karola Wojtyły (fragmenty); 5)     Zofia Kossak-Szczucka, Kłopoty Kacperka góreckiego skrzata; 6)     Åsa Lind, Piaskowy Wilk; 7)     Aleksandra i Daniel Mizielińscy, Którędy do Yellowstone? Dzika podróż po parkach narodowych
Szkoła podstawowa: klasy IV–VI	Lektury uzupełniające: Karol May, Winnetou	Lektury uzupełniające: 1)     Carlo Collodi, Pinokio; 2)     John Flanagan, Zwiadowcy. Księga 1. Ruiny Gorlanu; 3)     Emilia Kiereś, Rzeka; 4)     Zofia Kossak-Szczucka, Topsy i Lupus; 5)     Bolesław Leśmian, Klechdy sezamowe; 6)     Alan Aleksander Milne, Kubuś Puchatek; 7)     Longin Jan Okoń, Tecumseh; 8)     Ferdynand Antoni Ossendowski, Słoń Birara; 9)     Jacek Podsiadło, Czerwona kartka dla Sprężyny; 10)   Louis de Wohl, Posłaniec króla	Rafał Kosik, Felix, Net i Nika oraz Gang Niewidzialnych Ludzi – przeniesiona z wykazu lektur obowiązkowych do wykazu lektur uzupełniających
Szkoła podstawowa: klasy VII i VIII	Lektury uzupełniające: Nancy H. Kleinbaum, Stowarzyszenie Umarłych Poetów;	Lektury uzupełniające: 1)     Lloyd Cassel Douglas, Wielki Rybak; 2)     Zofia Kossak-Szczucka, Bursztyny (wybrane opowiadanie); 3)     André Frossard, Nie lękajcie się! Rozmowy z Janem Pawłem II; 4)     Bolesław Prus, Placówka, Zemsta; 5)     Henryk Sienkiewicz, Sąd Ozyrysa; 6)     Nicolas Sparks, Jesienna miłość	1)     Melchior Wańkowicz, Ziele na kraterze (fragmenty) – przeniesione z wykazu lektur obowiązkowych do wykazu lektur uzupełniających jako pozycja: Melchior Wańkowicz, Ziele na kraterze;  2)     Jan Paweł II, Przekroczyć próg nadziei (fragmenty)  – przeniesione z wykazu lektur uzupełniających do wykazu lektur uzupełniających w zakresie rozszerzonym w liceach ogólnokształcących i technikach
Branżowa szkoła I stopnia	Lektura obowiązkowa wybrane wiersze poety Marcina Świetlickiego
Liceum ogólnokształcące/ Technikum                                                                     Branżowa szkoła II stopnia	Lektura obowiązkowa Zakres podstawowy: wybrane wiersze następujących poetów: Marcin Świetlicki                             Zakres rozszerzony: 1)     Jan Parandowski, Mitologia, część II Rzym; 2)     François Villon, Wielki testament (fragmenty); 3)     Piotr Skarga, Żywoty świętych (fragmenty).	Lektura uzupełniająca Zakres podstawowy: 1)     Kronika Książąt Polskich, oprac. Jerzy Wojtczak-Szyszkowski; 2)     Juliusz Słowacki, Listy do Matki (fragmenty); 3)     Henryk Sienkiewicz, Listy z podróży do Ameryki (fragmenty); 4)     Stefan Żeromski, Ludzie bezdomni; 5)     Ryszard Krynicki, Adam Zagajewski, wybór wierszy; 6)     Witold Pilecki,  Raport Witolda; 7)     Wiesław Kielar, Anus mundi; 8)     Zofia Kossak-Szczucka, Pożoga. Wspomnienia z Wołynia 1917–1919; 9)     Jarosław Iwaszkiewicz, wybrane opowiadanie; 10)  John Ronald Reuel Tolkien, Władca pierścieni. Drużyna pierścienia   Zakres rozszerzony: 1)     Zofia Kossak-Szczucka, Błogosławiona wina; 2)     Ferdynand Antoni Ossendowski, Mocni ludzie; Ludzie, zwierzęta, bogowie; 3)     Krystyna Lubieniecka-Baraniak, Gdy brat staje się katem; 4)     Jan Paweł II, Przekroczyć próg nadziei (fragmenty); Tryptyk rzymski; Pamięć i tożsamość (fragmenty), Fides et ratio (fragmenty); 5)     Karol Wojtyła, Przed sklepem jubilera; 6)     Stefan Wyszyński, Zapiski więzienne; 7)     Paweł Zuchniewicz, Ojciec wolnych ludzi. Opowieść o Prymasie Wyszyńskim.	Lektura obowiązkowa zmiana o charakterze redakcyjnym w pkt 49 dotyczącym powojennej piosenki literackiej                                                                 zmiana o charakterze redakcyjnym w pkt 33 dotyczącym powojennej piosenki literackiej
Liceum ogólnokształcące/ Technikum	Zalecane dzieła teatralne i filmowe   1)     Apocalypsis cum figuris, reż. Jerzy Grotowski; 2)     Zezowate szczęście, reż. Andrzej Munk	Zalecane dzieła teatralne i filmowe   Przerwanie działań wojennych, reż. Juliusz Machulski