Kilka dni temu obchodziliśmy 75 rocznicę wybuchu powstanie warszawskiego. Zainspirowała mnie ona do opracowania lekcji języka polskiego poświęconej powstaniu. Co roku poruszam ten temat w klasie maturalnej, jednak postanowiłam, że w tym roku zrobię to nieco inaczej.
Powstanie warszawskie to najbardziej kontrowersyjny zryw narodowy w naszej historii, dlatego co roku przy okazji rocznicy historycy rozważają jego zasadność. Pomyślałam, że warto to wykorzystać podczas lekcji języka polskiego. Poszperałam nieco w Internecie i trafiłam na YouTube na kanał "Historia Bez Cenzury". Jego autorem jest historyk Wojciech Drewniak, który w sposób niekonwencjonalny, a jednocześnie rzetelny przedstawia losy naszego kraju. W odcinku "Powstanie Warszawskie. Historia Bez Cenzury" przybliża nieco mniej znane aspekty tego zrywu. Nie ocenia jego zasadności, ale zwraca uwagę na kwestie, które mogą nam pomóc omówić motyw powstania warszawskiego w literaturze i kulturze.
Dwugodzinne (lub trzygodzinne - decyzja nauczyciela w zależności od grupy) zajęcia zaczynamy od obejrzenia odcinka "Powstanie Warszawskie" na kanale "Historia Bez Cenzury". Podsumowanie programu przez Wojciecha Drewniaka stanowi dla nas źródło wyjścia do dyskusji na temat zrywu. Zwracamy jednocześnie uwagę uczniów na to, że wydarzenie nie tylko przez historyków oceniane jest w różnorodny sposób. Podobnie opisują je twórcy literatury.
Prosimy uczniów o zapisanie tematu lekcji: "Heroizacja i deheroizacja powstania warszawskiego w literaturze i kulturze." Następnie wspólnie przypominamy lub wyjaśniamy pojęcia zawarte w temacie.
Zaczynamy od tekstów kultury ukazujących bohaterstwo powstańców oraz konieczność upamiętniania wydarzenia przez kolejne pokolenia:
1. Spot "Szpital" dostępny na you tube
2. Spot "Kamienica" dostępny na you tube
Uczniowie dzielą się refleksjami na temat obejrzanych filmów. Przy okazji możemy wprowadzić pojęcie kampanii społecznej i jej roli.
Tekst kultury, któremu poświęcamy nieco więcej czasu to wiersz Krzysztofa Kamila Baczyńskiego "Modlitwa do Bogarodzicy", dostępny tutaj. Omawiamy go jako utwór należący do poezji Maryjnej, będący swoistą modlitwą żołnierską. Zwracamy uwagę na bogatą metaforykę utworu oraz jego tyrtejski charakter. Kwestię pieśni śpiewanej
przez idących na wojnę ku pokrzepieniu serc i dodaniu odwagi łączymy tu z współczesnymi utworami muzycznymi zespołów Lao Che i Sabaton. Lao Che to polski crossoverowy zespół muzyczny, Sabaton natomiast to szwedzka grupa wykonująca muzykę z pogranicza power i heavy metalu. Tematyka większości utworów kapeli powiązana jest z wojną. Sposób przekazu ważnych treści jest tu bardzo ciekawy dla młodych ludzi, dlatego warto to wykorzystać i pokazać tym samym, że heroiczna walka powstańców nie tylko pojawiła się w literaturze okresu wojny, ale też zainspirowała współczesnych twórców do oddania hołdu walczącym.
1. Lao Che "Stare Miasto"
2. Sabaton "Uprising"[Warszawo, walcz]
Następnie przechodzimy do drugiej części tematu i skupiamy się na deheroizacji powstania w "Pamiętniku z powstania warszawskiego" Mirona Białoszewskiego. W tym celu wybieramy dowolny fragment tekstu, na którym opieramy swoje rozważania. Prosimy uczniów, by wynotowali z niego informacje na temat życia mieszkańców Warszawy podczas powstania. Skłaniamy uczniów do refleksji nad tym, że Białoszewski pokazuje, iż pragnienia ludności cywilnej są dalekie od
takiego heroicznego cierpiętnictwa. Najważniejsze to przetrwać, ocalić
życie. Pisarz zrywa w ten sposób z całą powstańczą mitologią. Nie
umniejsza poświęcenia walczących, ale pokazuje inną prawdę o tym zrywie:
tę widzianą oczami cywilów ukrywających się w piwnicach. Zwracamy także uwagę na język, środki artystyczne w pamiętniku i zestawiamy je ze środkami w utworze Baczyńskiego. Pokazujemy w ten sposób uczniom, że w mówieniu o powstaniu istotny jest także sposób przekazu, gdyż wskazuje na stosunek autora do tego wydarzenia.
Na koniec, jako rodzaj podsumowania zajęć, warto jeszcze wysłuchać utworu Zbigniewa Antoniego Preisnera i Stanisława Balińskiego "Kolęda warszawska" w wykonaniu Margaret. Nie jest to co prawda utwór bezpośrednio związany z powstaniem warszawskim, ale odnoszący się do wydarzeń II wojny światowej. „Kolędę warszawską 1939” Stanisław Baliński, współpracujący z grupą literacką Skamander, napisał w wigilię Bożego Narodzenia w domu Jana Lechonia na emigracji w Paryżu Był to wyraz olbrzymiej tęsknoty za miastem, do którego miał już nigdy nie powrócić. Piosenka wysłuchana podczas ostatnich minut lekcji może stanowić inspirację do zadania domowego. Prosimy uczniów, by w kilku zdaniach napisali odpowiedz na pytanie, w jaki sposób utwór Stanisława Balińskiego można odnieść do powstania warszawskiego oraz czy wskazuje on na heroizację, czy deheroizację zrywu.
Jeśli pomysł na lekcję o powstaniu skłonił Was do refleksji, podzielcie się nimi w komentarzach.
Agata Karolczyk-Kozyra
Inspiracje/utwory:
1. Krzysztof Kamil Baczyński "Modlitwa do Bogarodzicy"
2. Stanisław Baliński "Kolęda warszawska 1939"
3. Miron Białoszewski "Pamiętnik z powstania warszawskiego"
4. Wojciech Drewniak "Historia Bez Cenzury"; youtube
5. "Kamienica", spot; youtube
6. Lao Che "Stare Miasto"; youtube
7. Sabaton "Uprising" [Warszawo, walcz]; youtube
8. "Szpital", spot; youtube
Źródło tekstów i obrazów: Internet
Dzień dobry.
OdpowiedzUsuńPrzypadkiem znalazłem Pani blog - Kreatywny Polonista i od razu wpadł mi w oko temat poezji Krzysztofa Baczyńskiego, do którego z koleżanką tworzymy opracowanie muzyczne.
Na razie mamy kilka utworów, trzy czekają w studio na miks. Będzie i Elegia i Nebo złote.
Ostatecznie chcemy się zamknąć w 13, 14 wierszach. Dużo by pisać, zatem jak na początek może wystarczy, bo brak pewności czy jest z Panią kontakt. Widzę, że były działania w związku z 75 rocznicą wybuchu Powstania Warszawskiego, nie omieszkaliśmy wszak podzielić się naszą i poety twórczością na grupie FB Powstanie Warszawskie 44 i PW.
Agnieszka jest zafascynowana jego twórczością, nim samym, jego dojrzałością literacką od 15 roku życia. Nie powiem, sam jestem w szoku, co młody chłopak miał wtedy do przekazanie, jakże te wiersze są ponadczasowe, jakie miał priorytety i jakie w tamtych czasach liczyły się wartości.
Dzisiaj w brudnym świecie warto zainteresować uczniów takimi dziełami. Może właśnie poprzez muzykę, a potem analizę wiersza, do czego zachęcamy.
Ja dzisiaj piszę sam, ale pewnie Aga napisałaby kilka zdań do Pani.
Nie, nie miałem tego w szkole, a szkoda. Baczyński? Słyszałem o nim, ale żeby jakoś intensywnie przerabiać? Nie. A szkoda.
Poznaliśmy się przez wiersz Romantyczność, z którym ona się utożsamia od nastolatki, a mi mi nie są obce aż ponad to uczucia zawarte w nim, ba! Cała gama, których nie wymienię, bo przecież je znamy. Ja dosłownie i przenośni powstałem o to z wózka inwalidzkiego, ale i z dość niechlubnych swoich poczynań odurzony złudnym działaniem alkoholu. ..
Moje uczucia, odczucia lokuję w muzykę. Ubieram całość w instrumenty wirtualne, niebawem składamy kwartet, Agnieszka jest po wokalistyce, kiedyś wzięła zbiór wierszy, usiadła do pianina i tak to się zaczęło.
Do końca jesieni chcemy opanować temat. Na razie serdecznie zapraszamy do odsłuchania tego, co mamy.
Już na dniach dojdzie "Młot", "Noc Samobójcza" i "Z wiatrem" - to już może jutro.
Pozdrawiam ja i w imieniu Agnieszki.
Jestem zalogowany tu swoim imieniem i nazwiskiem, ale nie mogę z tamtego konta.
Kanał Romanyczność, najlepiej wpisać gamaserc
Rafał Borowski
Gdańsk
Obecnie mamy: "Romantyczność", "Psalm 4", "Pragnienia" i "Modlitwa"
https://www.youtube.com/watch?v=t-FHZVudhJY
miłego odsłuchu